Problemy z bezsennością stają się coraz powszechniejsze. Stres, niezdrowy tryb życia, nadmiar pracy i choroby cywilizacyjne sprawiają, że wiele osób szuka pomocy sięgając samodzielnie po leki nasenne. Tymczasem dopiero dokładne zdiagnozowanie przyczyn bezsenności pozwala na włączenie odpowiedniego leczenia.
Tabletki na bezsenność
Osób cierpiących na bezsenność jest w Polsce coraz więcej, jeszcze kilka lat temu kłopoty z zasypianiem miał co trzeci Polak, dziś już co drugi. Nic dziwnego, że stale rośnie też sprzedaż leków i ziołowych preparatów nasennych. Sięgamy po farmaceutyki, chociaż bardzo często kłopoty ze snem wynikają z naszego trybu życia i można w łatwy sposób sobie z nimi poradzić. Bezsenność wcale nie musi być symptomem choroby i może być spowodowana:
- drzemkami w ciągu dnia,
- piciem dużych ilości kawy i alkoholu, zażywaniem narkotyków,
- brakiem aktywności fizycznej w ciągu dnia,
- zmiennymi godzinami zasypiania,
- wzmożonym wysiłkiem fizycznym tuż przed snem,
- późną porą kolacji, zwłaszcza jeśli jej podstawę stanowią ciężkostrawne potrawy,
- czytaniem książek i oglądaniem telewizji w łóżku,
- hałasem w sypialni.
Oczywiście zaburzenia snu wynikają także z przyczyn, na które człowiek nie ma wpływu, mogą być następstwem zmianowej pracy, menopauzy, andropauzy i licznych chorób. U takich pacjentów konieczne jest pomoc lekarska, bo bez zdiagnozowanie przyczyny bezsenności problem może się tylko pogłębiać.
Zobacz też: Śpij dobrze - sposoby na dobry sen
Leki nasenne - wskazania
Nie wolno lekceważyć kłopotów ze snem, gdy bezsenne noce powtarzają się, konieczna jest wizyta u lekarza. Bardzo często okazuje się bowiem, że bezsenność towarzyszy innym ogólnoustrojowym chorobom. Żeby to jednak stwierdzić lub wykluczyć, lekarz musi zlecić wykonanie szeregu badań diagnostycznych.
Zanim lekarz przepisze leki nasenne sprawdzi najpierw ciśnienie tętnicze, wykona podstawowe badania laboratoryjne, wykona badanie EKG, wykluczy stany depresyjne i zaburzenia o podłożu psychicznym, poprosi także pacjenta o prowadzenie dzienniczka snu, który daje możliwość pokazania, jak naprawdę wygląda sen i jego zachowania okołosenne. Na podstawie dzienniczka snu można na przykład ustalić, że pacjent leży w łóżku 5 godzin, a śpi jedynie 4. Wskaźnik snu wynosi wtedy 4/5, czyli 80 procent, co oznacza, że trzeba zawęzić pory snu, bo prawidłowy wskaźnik snu powinien wynosić powyżej 90 procent.
Dopiero na podstawie tak rozszerzonej diagnostyki można określić przyczynę zaburzeń snu i zdecydować o metodzie leczenia.
Tabletki nasenne na receptę
Silne tabletki nasenne sprzedawane są wyłącznie na receptę. Do tej grupy tabletek nasennych zaliczamy:
- leki uspokajające: benzodiazepiny,
- leki nasenne: agoniści receptora GABA: zopiklon, zolpidem i zaleplon,
- leki przeciwdepresyjne,
- neuroleptyki,
- leki przeciwhistaminowe.
Benzodiazepiny to najczęściej stosowana w Polsce grupa tabletek nasennych na receptę. Leki te poprawiają ciągłość snu, skracają latencję snu i zmniejszają częstotliwość wybudzeń. Po zażyciu tych leków zmniejsza się ilość snu głębokiego i fazy REM, za to wydłuża ilość snu fazy drugiej. Lek jest raczej dobrze tolerowany przez pacjentów, ale z powodu dużego ryzyka uzależnienia od preparatu, nie powinno się zażywać go dłużej niż przez 4 tygodnie. Przeciwwskazaniami do tego typu leków nasennych jest m.in. zespół bezdechu sennego, zaburzenia równowagi, podeszły wiek pacjenta, zmniejszone napięcie mięśniowe.
Agoniści receptora GABA to leki nasenne II generacji, najczęściej przepisywane w leczeniu bezsenności przygodnej i trwającej krócej niż miesiąc. Leki II generacji tak samo, jak benzodiazepiny poprawiają ciągłość i jakość snu. W związku z ryzykiem uzależnienia także nie powinno się ich przyjmować dłużej niż 4 tygodnie.
W leczeniu bezsenności często wykorzystuje się także leki przeciwdepresyjne, które podaje się na 2-3 godziny przed snem. Zwiększają one przewodnictwo serotoninergiczne, hamują aktywność osi podwzgórzowo-przysadkowo-nadnerczowej. Ich dużą zaletą jest brak ryzyka uzależnienia. Mogą jednak wchodzić w poważne interakcje z innymi lekami.
Neuroleptyki są skuteczne w leczeniu bezsenności u osób uzależnionych od alkoholu, w zespołach otępiennych, osób chorych na schizofrenię. Źle są natomiast tolerowane przez pacjentów z bezsennością pierwotną.
Sprawdź: Melatonina na sen – dawkowanie i działanie
Tabletki nasenne bez recepty
Środki nasenne bez recepty zawierają najczęściej naturalne roślinne wyciągi, w tym:
Ziołowe tabletki na sen mogą być alternatywą dla leków nasennych, tylko wtedy, gdy bezsenność wynika ze stresu i ma charakter krótkotrwały.
Naturalnym środkiem bez recepty wspomagającym leczenie zaburzeń snu jest melatonina. To naturalny hormon człowieka wydzielany przez szyszynkę (szczyt stężenia we krwi melatonina osiąga w ciągu nocy). Melatonina nie jest jednak lekiem nasennym, a jedynie choronobiotykiem, czyli substancją wyznaczającą właściwą porę na sen. Melatonina sprawdza się, gdy zaburzenia snu wynikają z zespołu jetlag, pracy zmianowej, u osób niewidomych oraz u pacjentów z zespołem opóźnionej fazy snu.
Pamiętajmy jednak, że po odstawieniu leków na sen, także tych dostępnych bez recepty, u pacjenta może pojawić się zespół abstynencyjny, który nasila kłopoty ze snem, a ponadto może objawiać się napadami drgawek, omamami czy lękami.
Środki nasenne - higiena snu
Niezależnie od tego na jakie tabletki nasennie pacjent się zdecyduje, powinien szczególną uwagę zwrócić na higienę snu. Kilka podstawowych zasad może pomóc w pozbyciu się problemu lepiej niż farmaceutyki. Oto żelazne zasady, którymi warto kierować się dbając o zdrowy sen:
- 6 godzin przed snem nie pijmy kawy i innych napojów zawierających kofeinę,
- wieczorem nie palmy papierosów i nie pijmy alkoholu,
- 3 godziny przed snem unikajmy wypijania dużych ilości płynów i zjadania tłustych potraw,
- kładźmy się spać codziennie o stałej porze (najlepiej wtedy, kiedy czujemy się senni),
- zrezygnujmy z jaskrawego oświetlenia w sypialni,
- wynieśmy z sypialni telewizor i komputer,
- zegar w sypialni powinien tak być umiejscowiony, żeby nie był widoczny z łóżka,
- jeśli nie możesz zasnąć lub po przebudzeniu powrócić do snu w ciągu 20 minut, wyjdź z łóżka, wróć do łóżka dopiero wtedy, gdy znowu poczujesz się senny.
Pomocne w leczeniu zaburzeń snu będą także wieczorne ziołowe kąpiele i odpowiednie wietrzenie sypialni. Można zrobić sobie także chmielową poduszkę, która dzięki substancjom lotnym ułatwi zasypianie.
Czytaj też: Tabletki na uspokojenie - zioła i leki bez recepty