Bilirubina jest barwnikiem żółciowym, powstającym na skutek przemiany hemu. U zdrowej osoby jest metabolizowana w wątrobie i wydalana z organizmu. Jej nadmiar świadczy o tym, że wątroba nie pracuje prawidłowo. Sprawdź, jakie są przyczyny oraz objawy podwyższonej bilirubiny w organizmie.
Podwyższona bilirubina
Bilirubina jest produktem rozpadu krwinek czerwonych, a konkretnie przemiany hemu, będącego składnikiem hemoglobiny. Niewielka ilość bilirubiny powstaje też na skutek rozpadu innych hemoprotein – m.in. katalazy i mioglobiny.
Bilirubina krążąca we krwi łączy się z albuminą i przedostaje się do wątroby. Tam jest przekształcana i trafia do pęcherzyka żółciowego oraz jelit, skąd jest wydalana z organizmu. Jeśli wątroba nie pracuje prawidłowo, bilirubina nie jest metabolizowana. Badanie stężenia bilirubiny w surowicy krwi jest jednym z podstawowych badań wykonywanych w diagnostyce chorób wątroby. Podwyższona bilirubina we krwi świadczy o toczącym się w wątrobie procesie chorobowym.
Podwyższona bilirubina całkowita
Jak sprawdzić, czy mamy podwyższoną bilirubinę w organizmie? Wystarczy badanie krwi. Stężenie bilirubiny całkowitej w surowicy krwi powinno wynosić poniżej 1,1 mg/dl, aczkolwiek należy pamiętać, że każde laboratorium może mieć inne wartości referencyjne. W badaniu oznacza się także bilirubinę pośrednią oraz bezpośrednią.
Pośrednia to bilirubina pierwotna, powstająca na drodze przemian hemoglobiny, która wraz z albuminami trafia po wątroby. Natomiast bezpośrednia to bilirubina już przekształcona w komórkach wątrobowych pod wpływem urydylo-difosfo-glukuronylotransferazy (UDPG-T). Za normę uznaje się stężenie bilirubiny bezpośredniej wynoszące od 0,1 do 0,3 mg/dl, a pośrednia powinna mieścić się w przedziale 0,2-0,7 mg/dl. Suma bilirubiny pośredniej i bezpośredniej to bilirubina całkowita.
Przyczyny podwyższonej bilirubiny
Podwyższona bilirubina całkowita, inaczej hiperbilirubinemia, może mieć związek z następującymi chorobami:
- zapalenie wątroby:
- ostre wirusowe zapalenie wątroby,
- przewlekłe zapalenie wątroby typu B i C,
- alkoholowe zapalenie wątroby,
- niealkoholowe stłuszczeniowe zapalenie wątroby,
- marskość wątroby,
- polekowe uszkodzenie wątroby,
- zatrucie grzybami,
- alkoholowe stłuszczenie wątroby,
- rak wątroby,
- kamica pęcherzyka żółciowego,
- ostre zapalenie pęcherzyka żółciowego,
- ostre zapalenie dróg żółciowych,
- zwężenie przewodów żółciowych,
- nowotwory dróg żółciowych lub trzustki,
- zespół Gilberta,
- zespół Criglera-Najjara,
- zespół Dubina i Johnsona,
- zespół Rotora,
- choroba Wilsona i inne zaburzenia metaboliczne.
Objawy podwyższonej bilirubiny
Bilirubina jest barwnikiem żółciowym. Jej nadmiar gromadzi się we krwi, a z czasem przenika do tkanek, co skutkuje zażółceniem powłok skórnych i białek oczu. Podstawowym objawem podwyższonej bilirubiny jest żółtaczka. Co istotne, lekko podwyższona bilirubina może nie dawać żadnych objawów skórnych. Zażółcenie skóry i oczu obserwuje się zwykle u pacjentów ze stężeniem bilirubiny we krwi dwukrotnie przewyższającym normę, czyli wynoszącym 2-2,5 mg/dl. Żółtaczce często towarzyszy świąd skóry. Inne objawy podwyższonej bilirubiny zależą od choroby, która doprowadziła do tego stanu.
Przykładowo, jeśli przyczyną hiperbilirubinemii jest marskość wątroby, to oprócz żółtaczki u pacjentów obserwuje się:
- osłabienie,
- męczliwość,
- utratę masy ciała,
- brak apetytu,
- stany podgorączkowe,
- wzdęcia,
- nudności,
- bóle w okolicy wątroby,
- wodobrzusze,
- zaburzenia krzepnięcia krwi,
- splenomegalię,
- zmiany skórne,
- encefalopatię wątrobową.
Lekko podwyższona bilirubina
Nadmiar bilirubiny pośredniej, niezwiązanej z albuminami jest toksyczny dla organizmu. Bilirubina niesprzężona może bowiem przenikać przez barierę krew-mózg i doprowadzić do uszkodzenia komórek nerwowych. Zwłaszcza wysokie stężenie bilirubiny pośredniej wymaga natychmiastowego leczenia. Lekko podwyższona bilirubina może być efektem niewłaściwej diety i wymaga obserwacji.
Leczenie hiperbilirubinemii powinno być uzależnione od przyczyny, dlatego niezwykle ważna jest kompleksowa diagnostyka. Co bardzo istotne, hiperbilirubinemia może być efektem stosowania niektórych leków, dlatego lekarz powinien przeprowadzić szczegółowy wywiad z pacjentem odnośnie zażywanych środków farmakologicznych. Leczenie choroby pierwotnej obniży za wysokie stężenie bilirubiny we krwi. Wyjątkiem jest zespół Gilberta – rzadkie schorzenie metaboliczne, objawiające się hiperbilirubinemią, które nie wymaga leczenia.
Autor: Joanna Woźniak
Czytaj też:
- Ile trwa żółtaczka u noworodka? Objawy, leczenie
- Poziom bilirubiny u noworodka - normy, interpretacja
- Jak dawkować witaminę K dla noworodka? Właściwości
Bibliografia:
- Pietrzak A., Czelej D., Pietrzak B., Skórne manifestacje chorób wątroby, Nowa Medycyna 3/2002.
- Urbańska A., Zaburzenia barwnikowe hiperpigmentacyjne jako problem kosmetyczny, Nowa Medycyna 1/2003.