Lęki nocne u dzieci zdarzają się stosunkowo często, zwłaszcza u najmłodszych w wieku 3-6 lat. Mimo, iż mogą wyglądać przerażająco, dziecko ich nie pamięta i nie stanowią one dla niego traumy. Przyczyn tego zaburzenia może być wiele: od genów poprzez chorobę, a na stresie kończąc.
Czym są lęki nocne u dzieci?
Lęki nocne u dzieci są zaburzeniem snu, jednak nie stanowią choroby jako takiej. Cierpi na nie od 1-5 procent dzieci, najczęściej jednak ten problem dotyczy dzieci w wieku od 3 do 12 lat (szczególnie zaś maluchów w wieku szkolnym i przedszkolnym).
Lęki nocne są rodzajem parasomni, oznacza to, że u takich dzieci proces wybudzania ze snu przebiega w sposób nieprawidłowy. Pojawiają się one nagle, podczas pierwszej części nocy, w czasie tzw. snu wolnofalowego. Taki atak może trwać do 15 minut. Najczęściej zdarza się nieregularnie, jednak u młodszych dzieci częściej niż u starczych.
Lęki nocne należy odróżnić od koszmarów sennych, które pojawiają się w drugiej części nocy. Dzieci inaczej zachowują się podczas obu tych zdarzeń. Z lęków nocnych nie da się dziecka wybudzić (a nawet nie powinno się tego robić), z koszmaru dziecko wybudza się najczęściej samo.
Zarówno podczas lęku, jak i koszmaru dzieci mogą krzyczeć, płakać, być przestraszone. Jednak w pierwszym przypadku dziecko jest nieświadome sytuacji i rano nie pamięta całego incydentu. Natomiast dziecko po koszmarze sennym prosi o kontakt z rodzicem, chce się przytulać, niejednokrotnie trudno mu potem zasnąć, potrafi opowiedzieć zły sen w całości lub części, a rankiem pamięta całe zdarzenie.
Przyczyny lęków nocnych u dzieci
Nie do końca poznano przyczyny lęków nocnych u dzieci. Uznaje się, że dość często odpowiadają za nie czynniki genetyczne. Jeśli dziecko ma w bliskiej rodzinie osobę, która cierpiała w dzieciństwie na podobne problemy, istnieje duże prawdopodobieństwo (sięgające około 80 %), że i ono doświadczy takich zaburzeń.
Inne źródła nocnych lęków u dzieci to m.in.:
- niektóre leki,
- spożycie ciężkostrawnego posiłku (zwłaszcza przed snem),
- gorączka,
- niewłaściwa higiena snu (zbyt późne kładzenie się spać, nieregularne pory snu, zbyt mała ilość nocnego odpoczynku, itp.),
- oglądanie, czytanie lub słuchanie nieodpowiednich treści przed pójściem spać,
- nadmierna ilość czasu poświęcona na gry komputerowe,
- stres, itd.
Objawy lęków nocnych u dzieci
Lęki nocne u dzieci przebiegają dość dramatycznie. Rodzice obserwując je z boku nie rzadko wpadają w przerażenie. Na szczęście dziecko nie jest świadome całego zajścia.
Lęk nocny u dziecka objawia się nagłym atakiem krzyku i płaczu. Dziecko często:
- siada na łóżku,
- ma otwarte oczy (źrenice są powiększone),
- jest spocone,
- dyszy,
- jego puls jest przyspieszony,
- może wydawać dźwięki, w których trudno dosłuchać się jakiegoś sensu,
- może wykonywać nieskoordynowane ruchy.
Co ciekawe, ono cały czas śpi. Niektóre dzieci przeżywające lęki nocne mogą być agresywne, więc nieświadomie zrobić komuś krzywdę (zwłaszcza jeśli na siłę chce się ułożyć dziecko z powrotem do spania). Z drugiej strony nocni bohaterowie niechcący mogą zrobić także krzywdę sobie uderzając się o jakiś przedmiot, czy mebel znajdujący się blisko łóżka, czy spadając z niego.
Charakterystyczne dla lęków nocnych jest także to, że dziecko nie reaguje na bodźce zewnętrzne, czyli nie czuje dotyku rodzica, nie słyszy jego głosu. Bardzo często też źle znosi próby uspakajania przez rodziców, zazwyczaj odtrąca tulenie i uciszanie. Rano natomiast niczego nie pamięta: ani snu, ani nocnego wydarzenia.
Leczenie lęków nocnych u dzieci
Nocnych lęków u dzieci co do zasady się nie leczy. Dzieci na ogół po prostu z nich wyrastają. Bardzo pomocne jednak okazują się sesje terapeutyczne, które odbywają się w gabinecie psychologów dziecięcych. Warto aby uczestniczyli w nich oprócz małych pacjentów także rodzice.
Bardzo istotną kwestią jest dopełnianie zasad dobrej higieny snu tak żeby sen dziecka miał jak najwyższą jakość i unikanie błędów, o których była powyżej mowa.
Niekiedy wykorzystuje się wiedzę na temat snu i wybudza się dziecko tuż przed potencjalnie niebezpiecznym epizodem lęku nocnego, co z reguły przynosi dobre rezultaty i pozwala uniknąć ataku lęku nocnego.
Jak pomóc dziecku z lękami nocnymi?
Bardzo ważne jest, aby rodzic nie panikował kiedy zobaczy swoje dziecko w stanie lęku nocnego. Nie jest to obrazek dla ludzi o słabych nerwach. Powinien on jednak zachować zimną krew i jak najspokojniej podejść do łóżka dziecka i po prostu być przy nim w czasie tego napadu dopilnowując by nie zagrażało mu żadne niebezpieczeństwo (żeby dziecko czegoś na siebie nie zrzuciło, samo nie spadło z łóżka, itp.). Można próbować delikatnie głaskać malucha (jeśli na to pozwoli), cicho zapewniać, że mama/tata czuwają, że dziecko jest bezpieczne, itp. Kiedy dziecko zacznie się uspokajać, można ułożyć je na powrót do łóżka.
Nie powinno się zapalać jasnych, mocnych świateł, krzyczeć, potrząsać dzieckiem, a tym bardziej używać rękoczynów, by zmusić je do wybudzenia. Takie drastyczne obudzenie może naprawdę przerazić dziecko.
Autor: Olga Tomaszewska
Czytaj też: