wróć

Infekcja wirusowa u dziecka – ile trwa i co podawać?

Infekcja wirusowa u dziecka jest powszechnym zjawiskiem i najczęstszą przyczyną wizyt u pediatry. Dotyczy przeważnie dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym. Przeważnie zlokalizowana jest w górnych drogach oddechowych i wywołuje objawy właśnie z ich strony. Jakie to objawy i jak sobie z nimi radzić?

Na jakie wirusy narażone są dzieci?

Istnieje wiele wirusów, które atakują ludzi w każdym wieku, ale są też wirusy charakterystyczne dla poszczególnych grup wiekowych – dzieci, młodzieży czy osób starszych. Najmłodsi są najbardziej narażeni na atak powszechnie występujących wirusów, wywołujących infekcje dróg oddechowych, ponieważ nie mają jeszcze dobrze wykształconej odporności nabytej. Jakie najczęściej rozpoznaje się u dzieci?

Adenowirusy. Do zakażenia dochodzi najczęściej między 6 miesiącem a 5 rokiem życia, a przede wszystkim u dzieci w wieku przedszkolnym, które na co dzień przebywają w dużych grupach rówieśniczych. Adenowirusy odpowiedzialne są na wiele infekcji dróg oddechowych, szczególnie w okresie zimowym oraz wiosną.

Wirus RSV. Jest najczęstszą bezpośrednią przyczyną choroby zapalnej oskrzeli i płuc u dzieci. Wywołuje infekcje nawet u niemowląt i noworodków, a rozpoznawany jest przeważnie u maluchów do 5 roku życia.

Rynowirusy (HRV). Są jedną z najpowszechniejszych podłoży przeziębienia (są odpowiedzialne za niemal połowę infekcji zwanych przeziębieniem). Atakują przede wszystkim w sezonie jesienno-zimowym, ponieważ są małe odporne na wysokie temperatury.

Koronawirusy. Atakują zarówno dzieci, jak i osoby dorosłe. W po-pandemicznym świecie dość dużo o nich wiadomo, jak choćby to, że najczęściej prowadzą do chorób dróg oddechowych, a niekiedy wywołują w ich obrębie nieodwracalne zmiany.

Wirus grypy. Rozpoznawany jest przede wszystkim u osób dorosłych, jednak atakuje również dzieci – przeważnie te starsze. U dziecka małego (do 5 roku życia) grypa może mieć ciężki przebieg i wysokie jest ryzyko groźnych powikłań.

Wirus paragrypy (HPIV). Paragrypa (znana również jako grypa rzekoma) powszechnie uznawana jest za chorobę pośrednią pomiędzy przeziębieniem a grypą, jednak u dziecka, osoby starszej lub pacjenta o obniżonej odporności, może mieć przebieg ciężki i być groźna dla zdrowia.

Wirusówka u dzieci może występować raz w miesiącu, a w sezonie jesienno-zimowym nawet częściej. Przyjmuje się, że 10-12 infekcji wirusowych u dziecka w ciągu roku to norma i nie wskazują one na nadmiernie obniżoną odporność czy inne nieprawidłowości. Ważne jednak, by nigdy nie lekceważyć objawów i odpowiednio wcześnie zgłosić się z maluchem do lekarza. Infekcja u niemowlaka, ale też dziecka starszego, nieleczona odpowiednio, prowadzi niekiedy do groźnych powikłań.

Infekcja wirusowa u dziecka – jakie są objawy?

Zlokalizowane w drogach oddechowych infekcje wirusowe, szczególnie wywoływane przez patogeny tego samego gatunku, dają podobne objawy, które mogą jednak występować z różnym nasileniem (co zależy choćby od ogólnej odporności pacjenta). Na początkowym etapie infekcji wirusowej u dziecka najczęściej pojawia się gorączka, przy której przez pierwsze godziny, a czasem nawet dni inne objawy nie są zauważalne. Nasilają się one dopiero później i są to przede wszystkim:

Ból gardła. Dolegliwościom bólowym towarzyszy zaczerwienienie, a niekiedy też obrzęk gardła, szczególnie jego tylnej ściany.
Katar. Często najpierw jest wodnisty i przezroczysty, z czasem niekiedy gęstnieje i robi się żółty lub zielony, co świadczy o obecności bakterii.
Kaszel. Towarzyszy infekcji wirusowej dróg oddechowych, a często utrzymuje się jeszcze długo po ustąpieniu innych objawów. Kaszel może być mokry lub suchy, a zdarza się, że występują obydwa jego rodzaje, jeden po drugim.
Wysypka. Nie występuje zawsze przy infekcji wirusowej, ale charakterystyczna jest dla niektórych jej typów, np. dla tzw. trzydniówki.

Ile trwa infekcja wirusowa i gorączka u dzieci?

Zarówno to, ile trwa infekcja wirusowa u dzieci, jak i nasilenie jej objawów, zależy od kilku czynników, takich jak wiek dziecka, jego ogólny stan zdrowia, reakcja organizmu na podjęte leczenie itd. U niemowlaka objawy mogą być bardziej nasilone i utrzymywać się dłużej niż np. u dziecka w wieku szkolnym, które przebyło już wiele infekcji i nabyło na nie większej odporności. Przebieg infekcji zależy także od tego, czy w czasie jej trwania doszło do nadkażenia bakteryjnego i rozwinął się stan zapalny, czy też nie.

Wirus z reguły utrzymuje się w organizmie przez kilka dni, po czym zostaje zwalczony i wydalony. Jeśli jednak jego obecność doprowadziła do rozwoju stanu zapalnego, objawy mogą utrzymywać się znacznie dłużej. Gorączka przy infekcji wirusowej u dziecka zwykle nie trwa dłużej niż trzy dni, o ile oczywiście nie rozwinął się stan zapalny lub jest on odpowiednio leczony. Większość objawów przeziębienia przeważnie ustępuje w ciągu tygodnia, wyłączając kaszel, który niekiedy trwa nawet kilka tygodni na skutek podrażnienia błony śluzowej dróg oddechowych.

Infekcja wirusowa u dzieci – jak leczyć i co podać?

Większość infekcji u dzieci wirusowych ma charakter samoograniczający, co oznacza, że wirus zostaje samoistnie zwalczony przez organizm dziecka i wydalony na zewnątrz. W takim przypadku stosuje się więc wyłącznie leczenie objawowe. Jeśli temperatura ciała przekracza 38⁰C, należy podawać dziecku środki przeciwgorączkowej w stosownej formie (maluchom – syrop lub krople, dzieciom starszym – tabletki). Gorączka jest co prawda naturalnym mechanizmem obronnym organizmu, jednak gdy jest wysoka, wycieńcza, obciąża serce i wydłuża proces rekonwalescencji.

Na uciążliwy katar najczęściej stosuje się krople lub spraye do nosa o działaniu udrożniającym. Katar i niedrożność nosa szczególnie niebezpieczna jest u niemowlaków, ponieważ w czasie snu może prowadzić do bezdechu. Ból gardła można niwelować sprayami o działaniu miejscowym, wykazującymi właściwości przeciwbólowe i przeciwzapalne. U dzieci starszych sprawdzają się również tabletki do ssania o podobnych mechanizmach działania.

Często najtrudniejszy do wyleczenia jest kaszel. O tym, co podać na kaszel towarzyszący infekcji wirusowej, decyduje przede wszystkim jego rodzaj – mory lub suchy. Przy kaszlu mokrym zaleca się syropy wykrztuśne, ułatwiające odkrztuszanie i pozbywanie się zalegającej w drogach oddechowych wydzieliny. Przy kaszlu suchym natomiast stosuje się środki przeciwkaszlowe, hamujące sam odruch kaszlu i tym samym zapobiegające coraz to głębszemu podrażnieniu śluzówki. Przy uporczywym kaszlu zaleca się też stosowanie inhalacji, z użyciem różnych środków – wykrztuśnych, obkurczających oskrzela czy też nawilżających.

Istnieje obiegowa opinia, że na wirusy dla dzieci nieskuteczny jest antybiotyk, dlatego przy infekcji wirusowej nie podaje się leków przeciwbakteryjnych. Rzeczywiście, same wirusy są odporne na działanie antybiotyków, dlatego ich podawanie celem zwalczenia wirusa nie ma sensu. Sytuacja zmienia się jednak, kiedy wirus doprowadzi do rozwoju stanu zapalnego i nadkażenia bakteryjnego. Jak wówczas leczyć infekcję. W takim przypadku z reguły zastosowanie antybiotykoterapii jest konieczne. Podanie antybiotyków musi być jednak zawsze poprzedzone konsultacją lekarską.

Jak zapobiegać infekcjom wirusowym u dzieci?

Do zakażenia wirusami dochodzi zwykle w wyniku bezpośredniej transmisji patogenów pomiędzy dziećmi lub poprzez użytkowanie tych samych przedmiotów, dotykanie tych samych powierzchni. Dlatego jednym z najprostszych i jednocześnie najbardziej skutecznych sposobów na zapobieganie zakażeniom układu oddechowego wywoływanych przez wirusy jest mycie rąk maluchów. Łatwo zachęcić dzieci do tej czynności kupując mydło w płynie lub w piance. Atrakcyjny zapach i wygląd powinien zachęcić maluchy do częstszego mycia rąk. Jeżeli wiek dziecka na to pozwala, warto oduczyć dzieci dotykania okolic ust i nosa.
Wirusy pozostają między innymi na zabawkach. Dlatego też przedmioty powinny być cyklicznie czyszczone przy pomocy atestowanych, hipoalergicznych środków. Można wykorzystać też płyn do mycia butelek.
Sposobem na zapobieganie chorobom pochodzenia wirusowego jest stosowanie szczepień profilaktycznych. Część dzieci kwalifikować się będzie do szczepienia przeciwko grypie.
W momencie wzmożonego zachorowania, w okresach jesienno-zimowych, wskazana może być konieczność profilaktycznego odseparowania dziecka od grupy rówieśniczej. Pracownicy żłobków jak i przedszkoli bardzo często ostrzegają rodziców o wzrastającej liczbie infekcji.
Regularne wietrzenie pomieszczeń, szczególnie w okresie zimowym, może pomóc w redukcji liczby wirusów w powietrzu. Wspomagająco zastosować można też oczyszczacz powietrza.

Suplementy i witaminy na odporność dla dziecka

Dzieci z obniżoną odpornością chorują częściej i dłużej przechodzą infekcje wirusowe. Warto więc profilaktycznie zadbać o odporność malucha.

Jednymi z najczęściej podawanych przez rodziców są produkty probiotyczne. Probiotyki pomagają utrzymać równowagę mikroflory bakteryjnej jelit, uszczelniają barierę jelitową, a przez to wspierają funkcjonowanie układu odpornościowego.

W okresie wzmożonego zachorowania na infekcje wirusowe można też podawać witaminę D. Wpływa ona na aktywność i funkcję komórek układu odpornościowego. Wspiera mechanizmy obronne organizmu. Dostępna jest w postaci kropli, aerozoli, kapsułek, a nawet żelków. Suplementując witaminę D należy wziąć pod uwagę, że jest ona składnikiem mleka dla dzieci. Przyjmowanie preparatów suplementujących u dzieci będących na butelce może prowadzić do osiągnięcia wysokich stężeń witaminy D w surowicy.

Wśród rodziców popularność zyskują także preparaty z jeżówki purpurowej. Stosowane regularnie zmniejsza częstość występowania przeziębień i innych infekcji dróg oddechowych u dzieci.

Popularnym suplementem stosowanym u maluchów jest tran, czyli olej z wątroby dorsza. Zwiększa aktywność komórek odpornościowych, a przez to pomaga organizmowi skuteczniej zwalczać infekcje wirusowe. Ponadto kwasy omega-3 zawarte w tranie pomagają ograniczać stany zapalne. Suplementy z tranem można podawać dzieciom od około 1. roku życia.

Chcąc wzmocnić odporność dziecka w okresie jesienno-zimowym nie można zapomnieć o preparatach multiwitaminowych. Dostępne są w różnych, akceptowalnych przez dziecko formach – żelkach, tabletkach musujących, syropie. Uzupełniają niedobory witamin, wspierają wzrost i rozwój malucha.

Czytaj również:

Bibliografia:

E. Helwich, Rozszerzone kryteria profilaktyki RSV u niemowląt w Polsce, w: Postępy Neonatologii 2018; 24(1)

http://mavipuro.pl/jourarch/PN2018005.pdf [15.05.2024]

J. Popielska, M. Marczyńska, Wysypki plamisto-grudkowe w infekcjach wirusowych, w: Pediatria po Dyplomie 2016/01

https://podyplomie.pl/pediatria/21107,wysypki-plamisto-grudkowe-w-infekcjach-wirusowych [15.05.2024]

M. Borszewska-Kornacka, A. Mastalerz-Migas, Zakażenia syncytialnym wirusem oddechowym w polskiej populacji pacjentów pediatrycznych z perspektywy ekspertów, w: Lekarz POZ 6/2023
M. Rogalska, Adenowirusy, źródło: Medycyna Praktyczna

https://www.mp.pl/pacjent/choroby-zakazne/choroby/zakazenia-wirusowe/160803,adenowirusy [15.05.2024]

F. Mejza, Przeziębienie - przyczyny, objawy, leczenie i zapobieganie, źródło: Medycyna Praktyczna

https://www.mp.pl/pacjent/grypa/przeziebienie/61668,przeziebienie [15.05.2024]

G. Gościniak, Wirusy odpowiedzialne za zakażenia dróg oddechowych, Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu

https://www.umed.wroc.pl/sites/default/files/mikrobiologia/files/Wirusy_oddechowe.pdf [15.05.2024]

M. Figlerowicz, Choroby wirusowe u dzieci objawiające się wysypką, w: Przewodnik Lekarza, 3/2002, vol. 5

Autor:

Justyna Gabrysiak-Kula