Fotodermatoza to zmiana chorobowa powstająca na skórze pod wpływem działania promieni słonecznych. Może pojawić się w wyniki niepożądanej reakcji na słońce substancji obecnych wewnątrz organizmu lub na skórze. Jest także wynikiem niewłaściwej reakcji w jaką wchodzą ze słońcem przyjmowane leki.
Co to jest fotodermatoza i jakie są jej rodzaje?
Fotodermatoza to nieprawidłowa reakcja skóry na promienie słoneczne, która skutkuje pojawieniem się na powierzchni skóry zmian chorobowych (np. rumień, plamy, pęcherze). Wyróżniamy fotodermatozy idiopatyczne i endogenne. Idiopatyczna, jak sama nazwa wskazuje, to reakcja skóry o nieznanym podłożu. W przypadku jej wystąpienia lekarze nie są w stanie jednoznacznie wskazać przyczyny zmian na skórze.
Fotodermatoza endogenna to taka, która wywołana jest czynnikami wewnętrznymi np. chorobą ogólnoustrojową. W tym przypadku zmiany nie są następstwem np. stosowania kosmetyków (czyli czynnika pochodzącego „z zewnątrz”). Przykładem endogennych zmian po działaniu promieni słonecznych są te, które można zaobserwować u pacjentów cierpiących na toczeń rumieniowaty układowy. Objawy skórne tej choroby autoimmunologicznej nasilają się po ekspozycji na promieniowanie słoneczne.
Które choroby skóry to fotodermatozy?
Do grupy fotoderamtoz zaliczyć można znane choroby skóry. Jedną z najczęściej występujących jest nadwrażliwość na słońce. Objawy możemy zaobserwować u pacjentów, których skóra reaguje w określony, chorobowy sposób na dawkę promieniowania, która u osób zdrowych nie wywoła żadnej reakcji. Nadwrażliwość na słońce u części pacjentów może mieć bardzo łagodny przebieg i występować pod postacią zaczerwienienia skóry lub nieznacznego świądu. W innych przypadkach może wystąpić nawet reakcja pod postacią oparzenia słonecznego.
Oparzenie skóry przez słońce także uznawane jest za fotodermatozę. Niewłaściwe przygotowanie do opalania, zbyt długa ekspozycja, ale także cera o cechach szczególnych predysponujących do wystąpienia zwiększonej reakcji na promieniowanie może przyczynić się do pojawiania na skórze zmian.
Fotodermatozy po lekach – które leki mogą wywołać zmiany na słońcu?
Lekarze często diagnozują zmiany chorobowe powstające na skórze pod wpływem słońca po przyjmowaniu określonych leków. Jedną z najbardziej znanych tego typu jest fotodermatoza po tetracyklinach. To grupa antybiotyków stosowanych między innymi w terapii trądziku.
Inne leki mogące powodować pojawienie się zmian na skórze po ekspozycji na słońce to:
- antybiotyki (oprócz tetracyklin to także fluorochinolony),
- leki przeciwbólowe,
- leki moczopędne,
- leki stosowanie w leczeniu alergii,
- antykoncepcyjna hormonalna lub hormonalna terapia zastępcza,
- preparaty przeciwgrzybicze,
- niektóre leki psychotropowe,
- leki stosowanie w leczeniu cukrzycy,
- kosmetyki z retinolem,
- zioła, w tym szczególnie dziurawiec.
Zobacz również: Promieniowanie UV - na czym polega? Indeks i szkodliwość
Czym się różni fotodermatoza od fotouczulenia, fotoalergii i reakcji fototoksycznej?
Istnieją jeszcze dwa ważne pojęcia związane z fotodermatozą – reakcja fototoksyczna i reakcja fotoalergiczna. Za fototoksyczną reakcję skóry na słońce odpowiadają substancje chemiczne, w szczególności kosmetyki. Może ona wystąpić u zdrowej osoby. W tym przypadku słońce wchodzi w reakcję z daną substancją chemiczną.
Reakcja fotoalergiczna natomiast to odpowiedź układu immunologicznego na konkretne substancje zawarte w lekach. Chodzi o to, że niektóre składniki leków pod wpływem słońca przekształcają się w inne substancje, które następnie wiążą się z białkami i stają się dla organizmu alergenami. Dochodzi wówczas do stanu zapalnego skóry objawiającego się wypryskiem fotoalergicznym i opuchlizną.
Fotodermatoza – jakie daje objawy?
Nadwrażliwość na słońce wywołuje cały szereg objawów przypominających oparzenie słoneczne. Najczęściej zgłaszane przez pacjentów to:
- rumień, zaczerwienienie skóry,
- świąd, pieczenie, uczucie palenia na skórze,
- wysypka,
- pęcherze,
- łuszczenie się skóry,
- blizny,
- pieczenie,
- opuchlizna.
W niektórych przypadkach może pojawić się opóźniona reakcja na działanie słońca, jej objawy mogą pojawić się nawet kilka godzin po ekspozycji na słońce.
Wymienione symptomy występują na tych partiach skóry, które zostały wystawione na działanie promieni słonecznych. Im ekspozycja na słońce była dłuższa, tym objawy są bardziej nasilone. Mogą też wystąpić objawy towarzyszące takie jak gorączka, dreszcze, ogólne złe samopoczucie, ból głowy, zapalenie spojówek.
Fotodermatoza – jak leczyć i jakie domowe sposoby pomagają?
Osoby nadwrażliwe na słońce powinny wziąć sobie do serca zasadę: lepiej zapobiegać niż leczyć. W przypadku stwierdzonej fotodermatozy, najlepiej jest po prostu unikać ekspozycji na promieniowanie słoneczne. Oczywiście całkowite pozbawienie skóry dostępu do słońca jest niemożliwe.
Przede wszystkim nie należy się opalać. Jeśli mimo tego reakcja na promieniowanie słoneczne jest wyjątkowo silna, wdraża się leczenie farmakologiczne. Osoby, u których reakcja na słońce jest związana z innymi chorobami skóry, również przyjmują leki.
W przypadku fotodermatozy wywołanej lekami lub kosmetykami, leczenie polega na jak najszybszym odstawieniu zażywanych środków i zastąpieniu ich innymi, które nie wchodzą w reakcje z promieniowaniem UV. Niekiedy jednak odstawienie leków nie wchodzi w grę, wówczas należy unikać ekspozycji na słońce.
Należy stosować kremy z wysokimi filtrami UVA i UVB (oznaczone jako SPF 50), bez względu na pogodę i porę roku. W okresie letnim powinny nosić nakrycie głowy i nie odkrywać zbyt dużych powierzchni ciała.
Miejsca w okolicach których pojawiły się zmiany można schłodzić opatrunkiem żelowym owiniętym wcześniej bawełnianą ściereczką lub gazą.
Objawy fofodermatozy łagodzi się też stosują leki sterydowe. Część maści dostępna jest bez recepty, zawsze jednak należy przed zastosowaniem preparatów uzyskać zgodę lekarza dermatologa.
W przypadku reakcji skórnych, takich jak swędzenie i rumień, leki przeciwhistaminowe mogą pomóc złagodzić objawy.
Czytaj także: Uczulenie na słońce u dzieci - objawy i leczenie