Skala Apgar pozwala ocenić podstawowe funkcje życiowe dziecka tuż po urodzeniu i w razie konieczności, podjąć akcję reanimacyjną lub inne działania zapobiegawcze. Skala Apgar pozwala też prognozować dalszy rozwój malucha. Zobacz, jakie parametry ocenia się za jej pomocą i jak należy interpretować uzyskane wyniki.
Co to jest skala Apgar?
Skala Apgar to kontinuum służące do oceny stanu noworodka w pierwszych chwilach życia – w 1, 3, 5 oraz 10 minucie po przyjściu na świat. Szybka ocena podstawowych parametrów życiowych pozwala określić, czy maluch urodził się zdrowy i czy nie wymaga ewentualnej pomocy.
Skalę Apgar wykorzystuje się również do prognozowania dalszego rozwoju dziecka. Po raz pierwszy została ona zaprezentowana w czasie sympozjum naukowego w 1952 roku przez jej twórczynię - prof. Virginię Apgar z nowojorskiego uniwersytetu Columbia. Mimo wielu głosów krytycznych, szczególnie w kontekście możliwości i adekwatności przewidywania stanów przyszłych, niezmiennie stosowana jest od kilkudziesięciu lat na całym świecie.
Co się ocenia na skali Apgar?
Na skali Apgar ocenia się pięć podstawowych elementów:
- oddychanie – to pierwszy badany parametr, podstawowa funkcja życiowa. Ocena jest w tym aspekcie błyskawiczna, od niej zależy ewentualna decyzja o działaniach ratunkowych względem malucha. W sytuacji, gdy oddech jest słaby lub niezauważalny, w pierwszej kolejności podaje się tlen. Jeśli nie przynosi to rezultatu, używana jest maska wentylacyjna i resuscytator. W ostateczności dziecko jest intubowane. Co ciekawe, głównym wskazaniem do przyznania maksymalnej oceny jest w tym przypadku głośny płacz dziecka, traktowany jak zdrowy i naturalny odruch życia,
- czynność akcji serca, czyli ilość uderzeń na minutę. Maksymalną ocenę maluch dostaje, jeśli jego serduszko zabije przynajmniej 100 razy w ciągu 60 sekund. Pamiętajmy, że tuż po urodzeniu, serce dziecka pracuje w przyspieszonym tempie i nie są anomalią wyniki na poziomie 150 czy nawet 180 uderzeń na minutę. W przypadku braku lub niewielkiej akcji serca, przeprowadza się masaż albo inne działania ratunkowe,
- zabarwienie skóry – zdrowe dziecko rasy białej tuż po porodzie powinno być zaróżowione. Odstępstwem od normy jest fioletowe zabarwienie kończyn lub blady odcień całego ciała,
- reakcje na bodźce – maluch jest drażniony cewnikiem w nozdrza, stymuluje się także stopy. Reakcja powinna być żywa. Jej brak może oznaczać zaburzenia neurologiczne i stanowi podstawę do dalszych badań pod tym kątem,
- napięcie mięśni – zdrowe dziecko po przyjściu na świat jest na swój sposób ruchliwe, a jego kończyny są zgięte w stawach i stawiają wyraźny opór przy próbie prostowania.
Skala Apgar u noworodka
Każdy z powyższych parametrów oceniany jest w zakresie od 0 do 2 punktów, przy uwzględnieniu określnych zmiennych.
- Oddychanie:
- brak – 0 pkt
- powolne i nieregularne– 1 pkt
- żywy płacz – 2 pkt.
- Czynność akcji serca:
- Brak – 0 pkt
- Wolna, do 100 uderzeń na minutę – 1 pkt
- Prawidłowa, powyżej 100 uderzeń na minutę – 2 pkt.
- Zabarwienie skóry
- Ciało sine lub blade – 0 pkt
- Zaróżowiony tułów, sine kończyny – 1 pkt
- Całe ciało zaróżowione – 2 pkt.
- Napięcie mięśni
- Całkowicie wiotkie – 0 pkt
- Słabe napięcie mięśni zginaczy i prostowników – 1 pkt
- Czynne ruchy – 2 pkt
- Reakcja na bodźce
- Brak reakcji na drażnienie nozdrzy i stóp – 0 pkt
- Podrażnienie nozdrzy: grymas, podrażnienie stóp: słabe poruszenie – 1 pkt
- Podrażnienie nozdrzy: kaszel i kichanie, podrażnienie stóp: płacz – 2 pkt.
Interpretacja oceny na skali Apgar
Jak interpretować oceny na skali Apgar? Maksymalna łączna ilość punktów wynosi 10 i jest to wynik, o którym marzą wszyscy rodzice oczekujący narodzin malucha. Jednak nawet nieco mniejsza liczba punktów nie powinna być powodem do zaniepokojenia.
Obowiązuje następująca interpretacja:
- 7- 10 punktów – stan dziecka dobry,
- 4-7 punktów – stan średni,
- 1-3 punkty – martwica.
W przypadku maluchów, które otrzymały górną notę, wszystko jest w porządku. Dziecko wraz z matką trafia na salę poporodową, przechodzi rutynowe procedury (szczepienia, kąpiel, karmienie itd.) a jeśli nie wydarzy się nic nadzwyczajnego, po niedługim czasie jest wypisywany ze szpitala. Ocena w przedziale 4-7 zazwyczaj oznacza, że dziecko musiało w pierwszych minutach życia otrzymać doraźną pomoc, rokowania na przyszłość są jednak pozytywne.
Co oznacza 1 punkt na skali Apgar?
Ocena w zakresie 0-3 na skali Apgar oznacza sytuację dramatyczną, to jest taką, kiedy dziecko natychmiast po porodzie wymaga działań ratujących życie, a dalsze prognozy nie są optymistyczne. Bardzo niska ocena w 5 minucie życia często koresponduje z późniejszym rozpoznaniem encefalopatii, czyli uszkodzenia mózgu, w szczególności kory mózgowej. Gdy w 10 minucie życia wynik nadal jest bliski zera, istnieje bezpośrednie ryzyko śmierci dziecka, jeśli zaś uda się je uratować – poważnych zaburzeń neurologicznych oraz wad rozwojowych w dalszym życiu.
Dziecko, które uzyskało bardzo niską ocenę na skali Apgar, powinno być monitorowane w sposób szczególny.
Autor: Piotr Brzózka
Czytaj też:
- Jak przebiega rozwój niemowlaka? Jak go wspomagać?
- Co warto wiedzieć o szczepieniach noworodka? Poradnik
- Co powoduje kaszel u niemowlaka? Jak go leczyć? Porady
- O czym warto pamiętać podczas kąpieli noworodka?
Źródła:
- Marita Przedpełska-Winiarczyk, Wojciech Kułak, Skala Apgar obecnie, Problemy Higieny i Epidemiologii, 2011, 92(1)